Η συγκεκριμένη συνέντευξη αποτελεί μια από τις πολλές που μπορείτε να βρείτε στο Greek Tech Revolution report. Μπορείτε να βρείτε το report και να μείνετε συντονισμένοι στα κανάλια μας για ακόμα περισσότερες συνεντεύξεις από την έκδοση του 2020.
«Ένα πράγμα που είναι σημαντικό να σκέφτεται κανείς ως μελλοντικός επιχειρηματίας είναι ότι δεν μπορεί να τα περιμένει όλα από το οικοσύστημα», επισήμανε στην εκδήλωση της Endeavor Greece και του ΣΕΒ “Innovative Greeks” (2-3/3/2021) ο ιδρυτής και CEO της Signal Group, Ιωάννης Μαρτίνος. «Και, για να παραφράσω τον JFK, μερικές φορές δεν πρέπει να ρωτάς τι μπορεί να κάνει το οικοσύστημα για σένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για το οικοσύστημα.
Καταρχήν, ένα πολύτιμο πράγμα που μπορούν να κάνουν οι Έλληνες επιχειρηματίες του τεχνολογικού οικοσυστήματος, έτσι ώστε αυτό να μεγαλώσει και να μπει δυναμικά στην επόμενη φάση ανάπτυξής του, είναι να μιλούν για τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν -σε επιχειρησιακό επίπεδο, στο fundraising, στο marketing, στην ανάπτυξη μιας ομάδας και στη διείσδυση στην παγκόσμια αγορά- να μαθαίνουν ο ένας από τις εμπειρίες του άλλου, να διερευνούν συνέργειες και να ενισχύουν, ο καθένας με τη δική του ξεχωριστή ιστορία, το ευρύτερο «αφήγημα» του οικοσυστήματος.
Υπό μία έννοια, το οικοσύστημά μας δεν έχει την πολυτέλεια να μην κάνει άλματα για να μεγαλώσει. Όπως χαρακτηριστικά επισήμανε στην ίδια εκδήλωση ο συνιδρυτής και CTO της Workable Σπύρος Μαγιάτης: «Εννέα στις δέκα μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο βρίσκονται στον τομέα της τεχνολογίας. Το Zoom και μόνο αξίζει περισσότερο από τις επτά μεγαλύτερες αεροπορικές. Η Tesla είναι μεγαλύτερη από τους εννέα μεγαλύτερους παραδοσιακούς κατασκευαστές αυτοκινήτων. Όπως δήλωσε ο Marc Andreessen: ‘το λογισμικό τρώει τον κόσμο’».
Ένα κεντρικό ζήτημα το οποίο φαίνεται να απασχολεί τους επιχειρηματίες του χώρου και προκύπτει από τις συζητήσεις που κάναμε κατά την προετοιμασία της έκθεσης αυτής, αλλά και μέσα από τις εκδηλώσεις της Endeavor, είναι το πώς μπορεί κανείς να στοχεύσει από την αρχή της πορείας του στην παγκόσμια αγορά, και να μην περιοριστεί από τα σύνορα μιας μικρής αγοράς, όπως είναι η ελληνική. Άλλωστε, «το διαδίκτυο έχει μετατρέψει ολόκληρο τον κόσμο σε ένα μικρό χωριό», μας θυμίζει ο Θάνος Παπαγγελής, συνιδρυτής και CEO της εταιρείας λογισμικού Epignosis. «Με ένα καλό προϊόν τεχνολογίας και μια αξιοπρεπή στρατηγική go-to-market, είναι πιο εύκολο να προσελκύσει κανείς πελάτες παγκοσμίως παρά ποτέ.» Σε ό,τι αφορά λοιπόν τις διεθνείς βλέψεις ενός ελληνικού startup, ο Θάνος Παπαγγελής καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, ενώ είναι σύνθετη υπόθεση, δεν είναι «τόσο σύνθετη υπόθεση όσο πιστεύουν οι περισσότεροι».
Σε ένα άλλο πλεονέκτημα για τη διεθνή ανάπτυξη ελληνικών startups που προκύπτει, παραδόξως, από την ίδια την ανωριμότητα της ελληνικής αγοράς, αναφέρεται ο Γιώργος Χατζηγεωργίου, συνιδρυτής και CEO της Skroutz. «Η αλήθεια είναι ότι από την Ελλάδα λείπουν κάποιες βασικές υποδομές για το ηλεκτρονικό εμπόριο. Νομίζω όμως ότι αυτό μπορεί να είναι και μια ευκαιρία. Όταν έχεις δύσκολα προβλήματα να λύσεις, πιθανότατα θα είσαι ο πρώτος που θα τα λύσει. Και αυτό θα σου δώσει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.»
Από την πλευρά του, ο Αλέξανδρος Χατζηελευθερίου, συνιδρυτής και CEO της Blueground, της ελληνικής εταιρείας με τη διεθνή παρουσία σε εννέα πόλεις και τρεις ηπείρους, διαπιστώνει ότι οι ελληνικέςνεοφυείςεπιχειρήσειςαναγκάζονταινασκεφτούντηνεπέκτασήτουςνωρίτερα,λόγωτου μεγέθους της ελληνικής αγοράς, αλλά αυτό τους δίνει αμεσότερα καλύτερη εικόνα για το product- market fit και τα unit economics. Έτσι, ολόκληρος ο οργανισμός είναι καλά προετοιμασμένος για μελλοντικές επεκτάσεις σε άλλες αγορές. Άλλο ένα πλεονέκτημα του να ξεκινάς σε μια μικρή αγορά είναι ότι είναι ευκολότερο να αποκτήσεις ηγετικό ρόλο και να είσαι κερδοφόρος νωρίτερα, το οποίο χρησιμεύει ως εξαιρετική απόδειξη στους επενδυτές. Όπως αναφέρει, η Ελλάδα είναι ένα εξαιρετικό “launching pad” για να αποδείξει κανείς την επιτυχία του τοπικά σε μικρό χρονικό διάστημα.
Καθώς ένα οικοσύστημα μεγαλώνει, καθώς μια εταιρεία επεκτείνεται σε όλο και πιο μακρινές αγορές, οι συμβουλές όσων πέρασαν από την ίδια ακριβώς διαδικασία καθίστανται κομβικές για την αποφυγή λαθών που μπορεί να έχουν μεγάλο αντίκτυπο. Σε ένα από τα επεισόδια του podcast της Endeavor Greece “Outliers”, μιλώντας για τις προκλήσεις που αντιμετώπισε κατά την επέκταση της Beat στην αγορά της Βραζιλίας, ο νυν ιδρυτής και CEO της Sync Νίκος Δρανδάκης ανέφερε ότι δεν είχε συνειδητοποιήσει πόσο μεγάλη ήταν η αγορά, αλλά και το μέγεθος κεφαλαίων που έπρεπε να συγκεντρώσει για να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της. Ως αποτέλεσμα, εμφανίστηκαν τοπικοί ανταγωνιστές με καλύτερη κατανόηση της αγοράς και άρχισαν να αναπτύσσονται γρηγορότερα. «Καθώς η ομάδα μου βρισκόταν στην Αθήνα και δεν είχαμε τους απαραίτητους πόρους στη διάθεσή μας, ανέθεσα τη διοίκηση της εταιρείας μου σε συνεργάτες. Σύντομα κατάλαβα γιατί οι αριθμοί μειώνονταν. Μου έλειπαν οι άνθρωποι που θα με βοηθούσαν να καταλάβω τι πήγαινε στραβά. Το πιο σημαντικό μάθημα που πήρα ήταν ότι πρέπει να μένει κανείς κοντά στην ομάδα του.»
Ο Νίκος Δρανδάκης υπογράμμισε επίσης ότι είναι σημαντικό να επιλέγει κανείς τα σωστά άτομα και να τα διαχειρίζεται με τον κατάλληλο τρόπο. «Όλα τα μαθήματα που έχω πάρει έχουν να κάνουν με τη διαχείριση ανθρώπων», διαπίστωσε. «Οι άνθρωποι γενικά και αόριστα δεν είναι το πιο σημαντικό asset μιας εταιρείας. Ωστόσο, οι σωστοί άνθρωποι, είναι», συμπλήρωσε. Σύμφωνα και με τον κ. Δρανδάκη, αυτό που έχει ύψιστη σημασία είναι η κουλτούρα μιας εταιρείας. «Η κουλτούρα δεν είναι τα προνόμια που δίνει κάποιος στους εργαζόμενούς του. Είναι κάτι πολύ περισσότερο», επιμένει. «Έχει να κάνει με το ποιον προσλαμβάνεις, ποιον προάγεις και ποιον αποφασίζεις να απολύσεις. Έτσι δίνεις τον τόνο για το είδος ατόμων που θέλεις να έχεις γύρω σου και για το είδος της εταιρείας που θέλεις να δημιουργήσετε. Μια εταιρεία δημιουργείται από τους ανθρώπους της.»
Ο Chief Customer Officer της Celonis Παναγιώτης Βιτάκης, μιλώντας σε ένα από τα Ask Me Anything sessions της Endeavor Greece, αναφέρθηκε κι εκείνος στις αυξημένες απαιτήσεις διαχείρισης μιας εταιρείας που μεγαλώνει, των διαδικασιών που πολλαπλασιάζονται και των ανθρώπων με διαφορετικές νοοτροπίες. Ερωτηθείς πώς μια εταιρεία μπορεί να διατηρήσει την κουλτούρα της καθώς κάνει scale, ο Παναγιώτης Βιτάκης παρατηρεί ότι «η εταιρική κουλτούρα έχει την τάση να δημιουργεί λιγότερη ποικιλομορφία». Σύμφωνα με τον ίδιο, όλοι οι υπάλληλοι είναι μία ομάδα που την ενώνει αυτό που προσπαθεί να πετύχει. Σε μικρές ομάδες δεν χρειάζεται να χτίσει κανείς εταιρική κουλτούρα, καθώς όλα τα μέλη της ομάδας έχουν την ίδια εστίαση και η κουλτούρα προκύπτει οργανικά. Ωστόσο, καθώς μια εταιρεία μεγαλώνει, είναι σημαντικό να κωδικοποιήσει κανείς τις αξίες της και αυτό που την κάνει ξεχωριστή. Όλα εξαρτώνται από το αν θα καταφέρει να διατηρήσει το αρχικό πνεύμα που έκανε την ομάδα να πετύχει, καθώς η εταιρεία μεγαλώνει. «Έτσι κάνεις ανθρώπους από διαφορετικά υπόβαθρα να πιστέψουν στο ίδιο όραμα.»
Σύμφωνα με τον Κίμωνα Αγγελίδη, ιδρυτή και CEO της Vivante Health και δραστήριο Έλληνα της διασποράς, είναι σημαντικό για τους Έλληνες επιχειρηματίες να εκπαιδεύσουν τις ομάδες τους σε διαφορετικές πτυχές μιας επιχείρησης, δίνοντάς τους τη «μεγάλη εικόνα». Στο Ask Me Anything session στο οποίο συμμετείχε παρατήρησε ότι μπορεί κανείς να έχει μια καταπληκτική ομάδα, όμως αν δεν βρει τον τρόπο να «συμπεριλάβει» ουσιαστικά τα μέλη της και να τα εκπαιδεύσει, θα μείνει στάσιμος με εργαζόμενους που θα είναι πάντα περιφερειακοί στην επιχείρηση, όχι κεντρικό της κομμάτι. «Πρέπει να κάνουμε μερικούς από αυτούς τους σκληρά εργαζόμενους, κάποια από αυτά τα νέα παιδιά, να συνειδητοποιήσουν πώς ωφελούν την επιχείρηση, ώστε να αρχίσουν να βλέπουν ότι έχουν φτιάξει κάτι που έχει αξία», προσθέτει.
Καμήλες Και Μονόκεροι
Στο βιβλίο του “Out-Innovate” για το οποίο μίλησε ο Alex Lazarow σε εκδήλωση της Endeavor Greece (“Redefining Innovation Outside Silicon Valley” – 27/1/21), τίθεται το ερώτημα αν πρέπει ένας επιχειρηματίας να χτίσει μια εταιρεία «καμήλα» ή «μονόκερο». «Ο μονόκερος είναι μια επιχείρηση δισεκατομμυρίων δολαρίων. Είναι μόνο ένας αριθμός, όμως αυτός ο αριθμός συνοδεύεται από πολλές ‘αποσκευές’ για το πώς θα τον φτάσεις.» Συνδέεται με μια φιλοσοφία δημιουργίας επιχειρήσεων που υποστηρίζει την ανάπτυξη με κάθε κόστος. Γιατί είναι προτιμότερη η στρατηγική της καμήλας; «Πρώτα από όλα επειδή είναι ένα πραγματικό ζώο», αστειεύεται. Δεύτερον, επειδή όταν οι καιροί είναι καλοί, οι καμήλες μπορούν να διασχίσουν μια ολόκληρη έρημο και να πιουν νερό πιο γρήγορα από οποιοδήποτε άλλο ζώο. «Οι εταιρείες που ακολουθούν αυτό το μοντέλο επικεντρώνονται στην ανάπτυξη και την οικοδόμηση βιομηχανιών που αλλάζουν τον κόσμο, όμως το κάνουν σε θεμέλια αειφορίας και ανθεκτικότητας».
Βλέπουν άραγε οι καμήλες μακριά; Η Μαρία Κάτρη, συνιδρύτρια και CEO της BuiltΊn εντοπίζει το όραμα ως το νούμερο ένα χαρακτηριστικό ενός επιχειρηματία που ξεχωρίζει, στο podcast “Outliers”. «Πρέπει να είσαι σε θέση να δεις πράγματα πριν τα δουν οι άλλοι. Σου δίνει ένα εγγενές πλεονέκτημα.» Η ίδια βάζει επίσης στην εξίσωση άλλους παράγοντες, όπως η ηθική της εργασίας, η ανταγωνιστικότητα, η επιθυμία να κερδίσει κάποιος, η διάθεση για φροντίδα. Και, φυσικά, να είναι καλός ηγέτης. «Μπορείς να οικοδομήσεις μια επιχείρηση μονόκερο και να μην είσαι καλός ηγέτης. Ωστόσο, για να κατευθύνεις μια εταιρεία μέσα από τα σκαμπανεβάσματα σε ένα μακρύ ταξίδι, πρέπει να νοιάζεσαι για τους ανθρώπους σου, πρέπει να έχεις υψηλό επίπεδο EQ και πρέπει να διαθέτεις ενσυναίσθηση.»