Συνέντευξη με τη Φαίη Χριστοδούλου. Η συγκεκριμένη συνέντευξη αποτελεί μια από τις πολλές που μπορείτε να βρείτε στο Greek Tech Revolution report. Μπορείτε να βρείτε το report και να μείνετε συντονισμένοι στα κανάλια μας για ακόμα περισσότερες συνεντεύξεις από την έκδοση του 2020.
Με τις βιοεπιστήμες όχι μόνο να κατακτούν όλο και περισσότερους τομείς στην έρευνα, αλλά και να αναπτύσσονται ραγδαία και στον τομέα της επιχειρηματικότητας, η περίπτωση της Miroculus παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέ- ρον. Το όραμα της startup που δημιουργήθηκε πριν από έξι χρόνια στο Σαν Φρανσίσκο είναι να κάνει τα πιο περίπλοκα πρωτόκολλα εύκολα και προσβάσιμα στους επιστήμονες σε όλο τον κόσμο.
Ο Χιλιανός Alejandro Tocigl, η Ελληνίδα Φαίη Χριστοδούλου και ο Μεξικανός Jorge Soto, οι οποίοι γνωρίστηκαν στο Πρόγραμμα Global Solutions (GSP) του Singularity University, άρχι- σαν να εργάζονται στον τομέα του microRNA, με σκοπό την πρώιμη ανίχνευση του καρκί- νου. Κατά την ανάπτυξη αυτής της τεχνολο- γίας αντιλήφθηκαν ότι είχαν δημιουργήσει μια ευέλικτη, έξυπνη λύση με αναρίθμητες εφαρμογές. Προχώρησαν στην ανάπτυξη της Miro Technology, που βασίζεται στην ψηφιακή μικρορευστομηχανική για να αυτοματοποιήσει και να μικρογραφήσει γονιδιωματικά πρωτό- κολλα.
Η Miroculus έχει καταφέρει να δημιουργήσει ένα σύστημα που περιλαμβάνει ένα όργανο, ένα πλαστικό αναλώσιμο και ένα λογισμικό, που επιτρέπουν σε χιλιάδες επιστήμονες, μηχανικούς, νοσοκομεία και χειριστές εργα- στηρίων σε όλο τον κόσμο να δημιουργή- σουν, να μοιραστούν και να εκτελέσουν τα πιο περίπλοκα πρωτόκολλα και δοκιμές, με έναν πλήρως αυτοματοποιημένο τρόπο, χωρίς επι- πλέον κόστος.
Η εταιρεία έχει συγκεντρώσει επενδύσεις ύψους άνω των 30 εκ. δολαρίων από εταιρείες επενδυτικών συμμετοχών (OSFund, Nazca), family offices και επιχειρήσεις της λίστας Fortune 500. Το 2018 η Miroculus συγχρημα- τοδοτήθηκε και από τo Endeavor Catalyst, ενώ προσφάτως έκλεισε τη χρηματοδότηση B’ γύρου, ύψους 45 εκ. δολαρίων, με τις Cota Capital και Section 32 να συμμετέχουν στην επέκταση της χρηματοδότησης, με στόχο την έξοδο στην αγορά της εντυπωσιακής συσκευής Miro Canvas.
Πρόκειται με άλλα λόγια για ένα χαρακτηρι- στικό παράδειγμα της ταχύτατης ανάπτυ- ξης των deep tech νεοφυών επιχειρήσεων. Ταυτόχρονα, η παρουσία μιας γυναίκας στο τιμόνι της εταιρείας προσδιορίζει την ειδοποιό διαφορά με άλλες startups, καθώς εντάσσει την προστιθέμενη αξία που έχει η διαφορετικότητα στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων.
Η Φαίη Χριστοδούλου, συνιδρύτρια και CSO της Miroculus, είναι μοριακή βιολόγος με εξειδίκευση στη βιολογία των RNA. Το 2012 έλαβε μεταδιδακτορική υποτροφία από την ΕΕ για να διερευνήσει το ρόλο των microRNA στην καρκινογένεση του θυρεοειδούς από το Ίδρυμα Ίατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, στην Ελλάδα. Επίσης, της δόθηκε το πρώτο βραβείο του Προγράμματος Καινοτομίας της Ελληνικής Φαρμακευτικής Εταιρείας για την επιστημονική συνεισφορά της και είναι η τρίτη γυναίκα που εντάσσεται στο δίκτυο της Endeavor Greece (οι άλλοι δύο ιδρυτές της Miroculus αποτελούν επίσης μέλη του παγκόσμιου δικτύου, ως Endeavor Mexico Entrepreneurs).
Η εκπροσώπηση των γυναικών στο οικοσύ- στημα καινοτομίας παγκοσμίως είναι ισχνή σε όλες τις βαθμίδες, πολύ δε περισσότερο σε θέσεις στελεχών. Στις bio startups η παρου- σία γυναικών και μάλιστα σε επιτελικές θέσεις μοιάζει λίγο με φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Αν και κανείς δεν αμφισβητεί την επιστημονική κατάρτιση των γυναικών, γεγονός είναι πως ο συνδυασμός επιχειρηματικότητα και βιοε- πιστήμη, αν δεν είναι σπάνιος, σίγουρα είναι δυσεύρετος.
«Προ κορωνοϊόυ, τότε που μπορούσαμε να κάνουμε συναντήσεις με φυσική παρουσία με άλλες εταιρείες, συνήθως αυτό που συνέβαινε ήταν ή να βρίσκομαι μόνη μου σ ́ ένα αμιγώς ανδρικό γκρουπ συναδέλφων, ή να ήταν ακόμη μία γυναίκα στη συνάντηση μας. Θυμάμαι ωστόσο, μία φορά που μας είχε επισκεφθεί από μία επιτυχημένη εταιρεία βιοτεχνολογίας ένα γκρουπ αποτελούμενο από έξι γυναίκες και μόλις έναν άντρα! Σίγουρα δεν είμαστε πολλές. Ας μη γελιόμαστε. Και οφείλω να παραδεχτώ ότι στην αρχή, όταν βρισκόμουν σε ανδροκρα- τούμενα περιβάλλοντα, σκεφτόμουν αρκετά το πότε και πώς θα εξέφραζα τη γνώμη μου.»
Τώρα πλέον, στη Miroculus έχει επιλεγεί η ισό- ποση εκπροσώπηση των δύο φύλων σε όλες τις βαθμίδες της εταιρείας. «Για μένα είναι σημα- ντική η ίση εκπροσώπηση των φύλων, γιατί δημιουργείται μια ισορροπία που έχει πολύ ισχυρή δυναμική, ιδιαιτέρως σε στιγμές έντα- σης ή κρίσης. Όταν μια επιχείρηση αποτελεί- ται μόνο από άντρες, για παράδειγμα, υπάρχει πολύ έντονος ανταγωνισμός. Αντιστοίχως, οι γυναίκες δεν φαίνεται να έχουν μεγάλη υπο- μονή με τις δυσκολίες που προκύπτουν σε κάθε επιχείρηση. Αφού υπάρχουν ικανότατοι βιολό- γοι, μηχανικοί και επιχειρηματίες και στα δύο φύλα, θα πρέπει να εκπροσωπούνται. Είναι πολύ διαφορετική η προσέγγιση ενός ανθρώ- που που έχει μεγαλώσει με όλες τις ανέσεις από έναν άλλον που έχει μεγαλώσει με δυσκολίες. Όπως είναι διαφορετικές οι γυναίκες από τους άντρες. Όταν αυτή η διαφορετικότητα συνερ- γαστεί, γίνονται θαύματα. Και πάντως, μόνο με ενεργή και συνειδητή προσπάθεια μπορεί οι γυναίκες να ενταχθούν περισσότερο στο επι- χειρηματικό οικοσύστημα καινοτομίας.»
Πέρα από τις ενδιαφέρουσες απόψεις της για τη σημαντικότητα της ίσης συμμετοχής ανδρών και γυναικών στο τεχνολογικό τοπίο, η Φαίη Χριστοδούλου είναι χαρακτηριστικό παρά- δειγμα της πεποίθησης πως η τεχνογνωσία στο οικοσύστημα καινοτομίας είναι μια ρευστή δύναμη που μπορεί να διαχέεται από τη Silicon Valley έως την Ελλάδα, καθώς η βιολόγος, όταν ολοκληρώσει με τη Miroculus, σχεδιάζει να επι- στρέψει στον τόπο της, για το επόμενο επιχει- ρηματικό της βήμα, έχοντας στη φαρέτρα της πολύτιμη εμπειρία και τεχνογνωσία.
«Στην έρευνα, λειτουργούμε κατά κύριο λόγο ως μονάδες», εξηγεί. «Εκεί έχω την απόλυτη ελευθερία να πάρω μόνη μου αποφάσεις. Στο product development αυτό δεν γίνεται. Η δου- λειά είναι συλλογική και οι αποφάσεις συλλο- γικές. Διαφορετικά, με μαθηματική ακρίβεια, ένα προϊόν θα οδηγηθεί στην αποτυχία. Είναι μια συγκεκριμένη διαδικασία που απαιτεί αυστηρή, λεπτομερή τήρηση των κανόνων και συνεργασία όλων των μελών της ομάδας. Για αυτό είναι απαραίτητος ο συνδυασμός των βιολόγων, στην προκειμένη περίπτωση, με τους επιχειρηματίες, γιατί ούτε ένας βιολόγος μπορεί να φτιάξει ένα βιώσιμο business plan αν δεν έχει εμπειρία σε κάτι τέτοιο, ούτε ένας επιχειρηματίας μπορεί να δημιουργήσει μια biotech startup χωρίς βιολόγους.»
Η βιοτεχνολογία, επισημαίνει η Φαίη Χριστοδούλου, έχει τεράστιο εύρος ανάπτυ- ξης. «Θα το συνέκρινα με το Φαρ Ουέστ, όταν έψαχναν να βρουν χρυσό! Υπάρχει τεράστιο πεδίο έρευνας και ανάπτυξης παραγωγής από βιταμίνες μέχρι συνθετικό γάλα, vegan εναλ- λακτικές τροφές με αντίστοιχη διατροφική αξία με τη φυσική τροφή, ώστε να υποστηρι- χθεί η περιβαλλοντική συνείδηση, εξατομικευ- μένη ιατρική…» Είναι ένας τομέας με πολλές νέες ευκαιρίες, ταυτοχρόνως όμως, λόγω του εύρους του, είναι και επικίνδυνο να «χαθεί» κάποιος, να χάσει τον στόχο. «Επειδή, όμως, ο χρόνος είναι χρήμα, πρέπει να εστιάσεις στο προϊόν που έχεις αποφασίσει και να το βγάλεις στην αγορά το ταχύτερο δυνατό».
Καθώς η συζήτηση για το αν το mindset των Ελλήνων υποστηρίζει την επιχειρηματικότητα ή παραμένουμε, ως κοινωνία, σε νοοτροπία επι- βίωσης παραμένει ανοιχτή, η κ. Χριστοδούλου αρνείται κατηγορηματικά πως η Ελλάδα δεν διαθέτει ανήσυχα και τολμηρά μυαλά που θέλουν να επενδύσουν στην επιχειρηματικό- τητα. «Υπάρχει πολύ δυνατό τεχνολογικό προ- σωπικό στην Ελλάδα, ειδικά στις βιοεπιστήμες. Τα πανεπιστήμια είναι πολύ υψηλού επιπέδου. Έχω εκπαιδεύσει φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας και με εξέπληξε ευχάριστα τόσο το γνωσιακό τους επίπεδο όσο και η διάθεσή τους να δημιουργήσουν κάτι δικό τους. Αυτό που λείπει είναι η πειραματική εμπειρία και επίσης το να καταλάβουν ότι η ακαδημαϊκή καριέρα δεν είναι μονόδρομος. Μπορεί ένας βιολόγος να προσληφθεί σε κάποια εταιρεία ή, ειδικά για το χώρο του φαρμάκου, επειδή η Ελλάδα παρά- γει φάρμακα, να κάνει δική του επιχείρηση. Άλλωστε, έχω την εντύπωση πως υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι στα ελληνικά πανεπιστή- μια που ενδιαφέρονται για την καινοτομία και τις εφαρμογές της. Εκτός αυτού, οργανώνονται και κάποιοι διαγωνισμοί επιχειρηματικότητας. Μπορεί να μην είναι πολλοί, αλλά υπάρχουν».
Σύμφωνα με την Φαίη Χριστοδούλου, με το οικοσύστημα καινοτομίας στην Ελλάδα να βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης, με δεδομένο το καλό επίπεδο των Ελλήνων επιστημόνων, τη θέση της χώρας που έχει καλή διαφορά ώρας και με την Αμερική και με την Κίνα, αλλά και το γεγονός ότι οι Έλληνες μιλούν ξένες γλώσσες, το βασικό ζητούμενο είναι τώρα να αναπτυχθεί η επενδυτική κοινότητα.
«Όταν ξεκινήσαμε τη Miroculus και με τη δημο- σιότητα που είχε πάρει τότε η εταιρεία μας, μας είχαν πλησιάσει κάποιοι επενδυτές από την Ελλάδα. Όμως οι εγγυήσεις που μας ζητούσαν οι τράπεζες ήταν αδύνατο σ ́ εκείνη τη φάση να δοθούν. Τα venture capitals funds στις ΗΠΑ λει- τουργούν με ταχύτητες φωτός. Μπορεί δηλαδή στο τέλος της παρουσίασης μιας ιδέας να υπάρ- χει επενδυτική πρόταση, και μάλιστα με συγκε- κριμένο ποσό. Στην Ευρώπη οι ρυθμοί είναι πιο αργοί. Στην Ελλάδα ακόμη περισσότερο. Και τα family offices μπορούν να είναι βοηθη- τικά, αλλά χρειάζεται να έχει κανείς τις δια- συνδέσεις, κάτι που δεν είναι πάντα εύκολο. Η Endeavor Greece είναι πολύ υποστηρικτική και σ ́ αυτόν τον τομέα.»
Η Φαίη Χριστοδούλου, με δηλωμένο τον προ- βληματισμό της για τη φορολογική πολι- τική στην Ελλάδα, λέει πάντως απερίφραστα πως όταν ολοκληρώσει τον κύκλο της στην Miroculus θα επιστρέψει στην πατρίδα. «Η ζωή ενός επιχειρηματία είναι δύσκολη. Εβδομάδες αποτυχίας συνοδεύονται από μία μόλις εβδο- μάδα επιτυχίας. Χρειάζεται μεγάλη υπομονή για να αντέξει κανείς αυτόν τον Μαραθώνιο και να έχει καλά αποτελέσματα. Χρειάζεται επομέ- νως στηρίγματα παντού, και συνήθως τα στη- ρίγματα αυτά είναι οι κοντινοί φίλοι και η οικο- γένεια. Οι δικοί μου άνθρωποι βρίσκονται στην Ελλάδα.»