Ξεπερνώντας σε καινοτομία τη Silicon Valley: Σήμερα βλέπουμε να ιδρύονται πολύ μεγάλες επιχειρήσεις σε πολλά μέρη του κόσμου και μάλιστα σε περιβάλλοντα που από ιστορική σκοπιά διαθέτουν το λιγότερο κεφάλαιο.
Δημιουργία επιτυχημένων ομάδων: Οι άνθρωποι και το κεφάλαιο είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρηματίες στις αναδυόμενες αγορές. Καθώς όμως οι επιχειρήσεις αναπτύσσονται με γοργό ρυθμό, η εύρεση κεφαλαίου γίνεται πιο εύκολη, ενώ η εύρεση των σωστών ανθρώπων και ο σχηματισμός επιτυχημένων ομάδων γίνεται πραγματική πρόκληση.
H δυναμική άντληση κεφαλαίου – μια πραγματική πρόκληση: Οι επενδυτές επιχειρηματικού κεφαλαίου στα αναδυόμενα οικοσυστήματα startup πρέπει να αναθεωρήσουν το μοντέλο εργασίας τους. Είναι πράγματι δύσκολο να ιδρύσει κανείς μιας startup σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, αλλά είναι ακόμα πιο δύσκολο να το πετύχει σε αναδυόμενα οικοσυστήματα startup.
Το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα: Ένα από τα πράγματα που τροφοδοτεί τα οικοσυστήματα των startup είναι η μετατροπή των μεσαίων επιχειρήσεων σε πολύ μεγάλες επιχειρήσεις. Πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα δημιουργούν εκείνοι οι επιχειρηματίες που πετυχαίνουν μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη και εκπαιδεύουν τα στελέχη τους στο πώς να δημιουργούν μια γοργά αναπτυσσόμενη startup για να εξελιχθούν σύντομα στους επιχειρηματίες της νέας γενιάς.
Πώς μπορούν οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται μακριά από τη Silicon Valley να έχουν μετασχηματικό αντίκτυπο στις εγχώριες κοινωνίες; Ποιο ρόλο μπορεί να παίξει η Endeavor στο μετασχηματισμό της ελληνικής αγοράς; Ο Ανδρέας Σταυρόπουλος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Endeavor και Εταίρος στην Threshold Ventures, ο Αλέξανδρος Χατζηελευθερίου, Endeavor Entrepreneur και ιδρυτής της Blueground, και ο Alex Lazarow, επενδυτής επιχειρηματικού κεφαλαίου με έδρα τη Silicon Valley, συγγραφέας του Out-Innovate και μέντορας της Endeavor, απαντούν σε αυτές και σε άλλες πολλές ερωτήσεις σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση που διοργανώνθηκε από την Endeavor Greece.
Ο κος Lazarow ξεκίνησε τη συζήτηση παρουσιάζοντας σημαντικές απόψεις και πορίσματα που περιέχονται στο βιβλίο του, τα οποία έχουν μεγάλη συνάφεια με την ελληνική αγορά. Το βιβλίο έχει ως θέμα του επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στις αναδυόμενες αγορές, οι οποίοι έχουν ξεπεράσει τους ομοιούς τους στη Silicon Valley σε θέματα καινοτομίας. Αυτοί οι επιχειρηματίες δημιουργούν τους δικούς τους κανόνες και χαράσσουν τη δική τους διαδρομή αμφισβητώντας το υπάρχον μοντέλο της καινοτομίας, δίνοντας νέο νόημα στο τι σημαίνει κανείς να καινοτομεί.
«Το 2013 είχε δίκιο κανείς όταν σκεφτόταν ότι η Silicon Valley ήταν το επίκεντρο της δραστηριότητας, καθώς ως τότε όλες οι επιχειρήσεις των δισεκατομμυρίων δολαρίων προέρχονταν από τέσσερα οικοσυστήματα startup. Ωστόσο, σήμερα αυτός ο αριθμός έχει αυξηθεί σε 85», παρατηρεί ο Alex. Σύμφωνα με τον επενδυτή επιχειρηματικού κεφαλαίου, βλέπουμε σήμερα τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις να ιδρύονται σε διάφορα μέρη του κόσμου και πολύ συχνά σε περιβάλλοντα που από ιστορική σκοπιά διαθέτουν λιγότερο κεφάλαιο. Μόλις συνειδητοποίησε ότι χρειάζεται ένα εντελώς διαφορετικό playbook για να αναπτυχθεί και να επιτύχει κανείς σε οικοσυστήματα μακριά από τη Silicon Valley, ο Alex αποφάσισε να γράψει αυτό το βιβλίο καθώς κανείς ως τότε δεν είχε διηγηθεί τις ιστορίες των global entrepreneurs.
Στο βιβλίο του ο Alex εισάγει την έννοια της πρωτοπορίας (frontier), μια λέξη την οποία επέλεξε γιατί αυτή η νέα δημιουργική πρωτοπορία βρίσκεται παντού. Εντοπίζεται όπου υπάρχουν επιχειρήσεις που αναπτύσσονται και αλλάζουν τον κόσμο, όπου συγκροτούνται ισχυρά οικοσυστήματα startup. Όπως μας εξηγεί, εντός της πρωτοπορίας αυτής υπάρχει μεγάλη ετερογένεια. Ωστόσο, οι επιχειρηματίες έχουν κάποια κοινά μεταξύ τους, όπως τα προβλήματα που επιλέγουν να επιλύσουν και η τακτική που ακολουθούν για να ιδρύσουν τις εταιρείες τους. Κατά τη γνώμη του κ. Ανδρέα Σταυρόπουλου, μία από τις κύριες διαφορές ανάμεσα στο πρωτοποριακό αυτό οικοσύστημα και τη Silicon Valley είναι η έλλειψη της διαθέσιμης χρηματοδότησης. Ειδικά σε κάποια μέρη του κόσμου, οι επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν μεγάλη αβεβαιότητα και ίσως χαμηλότερη αποδοχή της επιχειρηματικότητας.
«Στη Silicon Valley υπάρχει πάντα μια ιδέα που πρέπει κανείς να ανατρέψει», αναφέρει ο Alex. Αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους που στη Silicon Valley λιγότερες από το 20% των επιχειρήσεων αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, η υγειονομική περίθαλψη, η γεωργία και η εκπαίδευση. Ωστόσο, σε πολλά αναδυόμενα οικοσυστήματα startup αυτός ο αριθμός ανατρέπεται. Από αυτό προκύπτουν ερωτήματα όπως ποια προβλήματα αντιμετωπίζονται, και αν οι επιχειρηματίες δημιουργούν προϊόντα και υπηρεσίες με βάση το γενικευμένο αίσθημα της αγοράς με σκοπό να επιλύσουν κάτι που δεν επιλύει η οικονομία.
Στο βιβλίο του με τίτλο Out-Innovate, ο Alex παρουσιάζει επίσης την ιδέα του να δημιουργεί κανείς μια καμήλα αντί για έναν μονόκερο. «Ένας μονόκερος στη Silicon Valley είναι μια επιχείρηση δισεκατομμυρίων δολαρίων. Πρόκειται για μια αριθμητική αξία, η οποία έχει πολλές παραμέτρους για το πώς φτάνει κανείς σε αυτό τον αριθμό. Υπάρχει μια ολόκληρη φιλοσοφία πίσω από τη δημιουργία startups, η οποία υποστηρίζεται από την ανάπτυξη με κάθε κόστος, εξηγεί. Γιατί όμως μια καμήλα; Πρώτα απ’ όλα, γιατί πρόκειται για ένα πραγματικό ζώο, και δεύτερον γιατί σε καλές εποχές οι καμήλες μπορούν να διατρέξουν με απίστευτη ταχύτητα ολόκληρη την έρημο και να πιούν νερό πιο γρήγορα από κάθε άλλο ζώο. «Εξακολουθούν να είναι προσηλωμένες στην ανάπτυξη και στη δημιουργία τομέων που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά το πετυχαίνουν έχοντας ως βάση τους τη βιωσιμότητα και την αντοχή».
Σύμφωνα με τον κ. Lazarow, οι άνθρωποι και το κεφάλαιο είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρηματίες στις αναδυόμενες αγορές. Καθώς οι επιχειρήσεις αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς, η άντληση κεφαλαίου γίνεται πιο εύκολη, ενώ η εξεύρεση των σωστών ανθρώπων και η δημιουργία ομάδων γίνεται όλο και πιο δύσκολη. «Οι επιχειρηματίες αντιμετωπίζουν πλέον με διαφορετικό τρόπο την πρόσληψη και την αναγνώριση των μελλοντικών ηγετών, και τον τρόπο που διατηρούν, κινητοποιούν και συγκροτούν κατανεμημένες ομάδες», προσθέτει ο συγγραφέας. Επιπλέον, υπογραμμίζει το γεγονός ότι τώρα που όλος ο κόσμος έχει στραφεί στην εξ αποστάσεως εργασία, μερικές από τις καλύτερες εταιρείες που καταφέρνουν να λειτουργήσουν με αυτόν τον τρόπο, προέρχονται από αναδυόμενα οικοσυστήματα. «Αυτός είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο νομίζω ότι είναι σημαντικό να παίρνουμε μαθήματα από επιχειρηματίες από όλον τον κόσμο».
Ο Άλεξ Χατζηελευθερίου παραδέχτηκε ότι το βιβλίο τον εκφράζει με διαφορετικούς τρόπους, καθώς η Blueground είναι μια εταιρεία ακινήτων που βασίζεται στην τεχνολογία, η οποία ξεκίνησε τη λειτουργία της σε μια πρωτοπόρα αγορά. «Στη δική μου περίπτωση η θεωρία αυτή εφαρμόστηκε με τη μορφή της ανεπαρκούς χρηματοδότησης», δηλώνει. Υπογράμμισε επίσης ότι η θεωρία αυτή αφορά και τις κατανεμημένες ομάδες, καθώς η εταιρεία του ξεκίνησε στην Ελλάδα αλλά σύντομα άρχισε να αναπτύσσεται και να επεκτείνεται σε νέες αγορές. «Στην ουσία δημιουργούσαμε ομάδες παράλληλα με την ανάπτυξή μας», εξήγησε, και συμφώνησε με το επιχείρημα του κ. Lazarow ότι οι εταιρείες που ο τελευταίος ονομάζει «καμήλες» στην πράξη διευρύνουν τις δραστηριότητές τους σε όλο τον κόσμο από την πρώτη μέρα.
«Αυτό αποτελεί άλλο ένα εμπόδιο, το οποίο τελικά εξελίσσεται σε πλεονέκτημα», προσθέτει ο συγγραφέας αναφερόμενος στο παράδειγμα της Ulpath, μιας καινοτόμας εταιρείας που έχει εξελιχθεί σε μία από τις πιο γοργά αναπτυσσόμενες εταιρείες όλων των εποχών. Σύμφωνα με τον κο Lazarow, η ανάπτυξη της Ulpath βασίζεται στη δημιουργία κατανεμημένων ομάδων, καθώς αυτό βοηθά την εταιρεία να αναπτύσσει το υπόβαθρο της λειτουργίας της σε διαφορετικά μήκη και πλάτη και να κερδίζει σε διαπολιτισμική κατανόηση, κάτι που ενισχύει την ικανότητά της να αναπτύσεται πέρα από σύνορα. «Πιστεύω ότι πλέον θα συναντάμε πολύ πιο συχνά εταιρείες που θα λειτουργούν πέρα από σύνορα χωρών και θα αναπτύσσουνται σε ολόκληρο τον κόσμο», πρόσθεσε.
Ο ιδρυτής της Blueground παρατήρησε ότι συχνά του απευθύνουν πολλές ερωτήσεις σχετικά με τη χρηματοδότηση. «Η άντληση κεφαλαίων είναι πολύ σημαντικό θέμα στον τομέα μας, καθώς στην ουσία σχεδιάζουμε διαμερίσματα για το διάστημα ενός μήνα». Η Blueground ξεκίνησε στην Ελλάδα, και στην προσπάθειά τους να αντλήσουν κεφάλαια, πράγμα πολύ δύσκολο, έγιναν πολύ κοινωνικοί. Αντί να αντλήσουν ιδιωτικά κεφάλαια, βρήκαν τρόπους να αναπτυχθούν παράλληλα με τους προμηθευτές τους, τους ιδιοκτήτες των σπιτιών ή και με τους πελάτες τους. Έτσι έμαθαν να αξιοποιούν κεφάλαια κίνησης προκειμένου να αναπτυχθούν.
«Αυτό που μάθαμε ήταν ότι έπρεπε να επεμβαίνουμε στην αγορά με πιο αποτελεσματικό τρόπο. Όταν ετοιμαζόμασταν να νοικιάσουμε ένα διαμέρισμα, έπρεπε να σκεφτούμε την κάθε μας κίνηση, να είμαστε πιο κοινωνικοί. Να κινηθούμε συνολικά προς αυτή την κατεύθυνση για να καταφέρουμε να αναπτυχθούμε. Μακροπρόθεσμα είναι πολύ σημαντικό να διαθέτει κανείς αυτές τις ικανότητες γιατί έτσι η επιχείρησή του αποκτά αξία και μπορείς να πετύχει περισσότερα με λιγότερα. Αυτή η διαδικασία είναι δύσκολη και σίγουρα μπορεί να αποθαρρυνθεί κανείς αν δει τι συμβαίνει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού». Όταν μάθει κανείς να σκέφτεται και να δρα με αυτόν τον τρόπο, εγγράφει την αντοχή και την ανθεκτικότητα στο DNA της επιχείρησής του, υποστήριξε ο ιδρυτής της Blueground.
Κατά τη γνώμη του κ. Lazarow, ένα από τα πράγματα που εγκυμονούν κινδύνους για τους πρωτοπόρους δημιουργούς είναι να βλέπουν τι συμβαίνει στη Silicon Valley και να προσπαθούν να τα αντιγράψουν χωρίς να τα προσαρμόζουν στη δική τους πραγματικότητα. «Έχω την άποψη ότι οι startup αντιμετωπίζουν προβλήματα όταν κάνουν κάτι τέτοιο», εξήγησε. Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα της Endeavor για το ρυθμό χρηματοδότησης, οι επιχειρηματίες στις αναδυόμενες αγορές αντλούν κεφάλαια πολύ πιο συχνά από ό,τι στη Silicon Valley, και πάντα οργανώνουν γύρους χρηματοδότησης που δεν ολοκληρώνονται αμέσως. «Οι επενδυτές επιχειρηματικού κεφαλαίου στα αναδυόμενα οικοσυστήματα των startup πρέπει να αναθεωρήσουν τη λειτουργία του μοντέλου τους. Είναι πράγματι δύσκολο να δημιουργήσουν μια startup σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, αλλά είναι ακόμα πιο δύσκολο να το πετύχει κανείς στα αναδυόμενα οικοσυστήματα των startup. Πιστεύω ότι τώρα βλέπουμε μερικές από τις καλύτερες πρακτικές και νομίζω ότι μας οδηγούν στην επιτυχία», πρόσθεσε ο Alex.
Ο επενδυτής επιχειρηματικού κεφαλαίου θεωρεί ότι σύντομα θα δούμε κάποια εξέλιξη στις επενδύσεις. Ήδη έχουμε δει τη στροφή των επενδυτών με κοινωνικό αντίκτυπο (impact investing) σε κάποια αναδυόμενα οικοσυστήματα, αλλά θα υπάρξουν μεγαλύτερες εξελίξεις στα εταιρικά οισυστήματα. «Στην Κίνα, για παράδειγμα, μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες είναι κυρίαρχοι παίκτες στην ενίσχυση των startup, αλλά δεν ενεργούν με τον τρόπο της Silicon Valley. Αντίθετα, προσφέρουν πρόσβαση στο δικό τους οικοσύστημα και χρησιμοποιούν ένα playbook που υπερβαίνει την εξαγορά ή την επένδυση ευνοώντας μια υβριδική κατάσταση». Ο Alex θεωρεί ότι προς αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να προσανατολιστεί και το κεφάλαιο επιχειρηματικών συμμετοχών. «Δεν πρέπει οι επιχειρηματίες να αναπτύξουν στρατηγικές για να χρηματοδοτηθούν από επιχειρηματικά κεφάλαια, αλλά τα επιχειρηματικά κεφάλαια θα πρέπει να εξελιχθούν για να καταφέρουν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των επιχειρηματιών και το όραμα της εκάστοτε εταιρείας», μας εξηγεί.
Ο Μάρκος Βερέμης αναφέρθηκε στις εμπειρίες του από την Upstream και την Persado και μας εξηγεί γιατί οι δύο αυτές εμπειρίες μας αποκαλύπτουν δύο διαφορετικούς κόσμους σχετικά με τον τρόπο εκτίμησης των εταιρειών. Η Upstream, από τη μια μεριά, δραστηριοποιόταν στον τομέα του μάρκετινγκ μέσω κινητών συσκευών και στο χώρο του εμπορίου, και συνεργαζόταν κυρίως με παρόχους κινητής τηλεφωνίας, ενώ απευθυνόταν κυρίως σε πελάτες που δεν είχαν τρόπο να πληρώσουν πέρα από το λογαριασμό του παρόχου τους. Η Persado, από την άλλη μεριά, χρησιμοποιούσε την τεχνητή νοημοσύνη με σκοπό την αυτοποιημένη χρήση της γλώσσας σε κείμενα διαφήμισης. «Aπό την πρώτη μέρα λειτουργίας της η Persado απευθύνθηκε αποκλειστικά στην αγορά των ΗΠΑ και όσον αφορά την εκτίμησή της ακολούθησε λίγο πολύ την οδό της Silicon Valley. Ξεκίνησαν αμέσως με δεκαπλάσια αξία εσόδων και προσέλκυσαν την Bain και Goldman σαν εταιρεία ιδιωτικών κεφαλαίων. Τώρα η εταιρεία κοντεύει να εξελιχθεί σε μονόκερο», εξήγησε ο Μάρκο. «Η εταιρεία δεν άντλησε ποτέ κεφάλαια. Η απόλυτη διαφοροποίηση στον τρόπο που εκτιμήθηκαν οι δύο εταιρείες είναι πραγματικά σοκαριστική, είναι η ιστορία δύο πόλεων, κυριολεκτικά». Ο Μάρκο παραδέχτηκε ότι σήμερα αυτό το χάσμα έχει αρχίσει να γεφυρώνεται ως ένα βαθμό και ότι πολλές εταιρείες οι οποίες δέχονται επενδύσεις καταφέρνουν να γεφυρώσουν κάπως τις διαφορές τους εντός αυτών των δύο άκρων.
«Υπάρχουν τρομεροί επιχειρηματίες σε όλο τον κόσμο και τρομερές επιχειρήσεις που μπορεί να υποστηρίξει ένας επενδυτής επιχειρηματικού κεφαλαίου», προσθέτει ο Alex. Ο συγγραφέας συμφώνησε επίσης ότι τα πράγματα έχουν αρχίσει να αλλάζουν και υπάρχουν κάποιοι τομείς, όπως το fintech και κάποια τοποθεσίες, όπως η Βραζιλία και η Σιγκαπούρη που έχουν μεγάλη ζήτηση. «Το fintech υπήρξε ένας από τους πρώτους μεγάλους τομείς που εισήχθηκαν στα οικοσυστήματα και λαμβάνουν απίστευτες εκτιμήσεις σε όλο τον κόσμο. Κάποιες επιχειρήσεις ταιριάζουν απόλυτα σε αυτό το μοντέλο και κάποιες άλλες ταιριάζουν σε διαφορετικά μοντέλα», εξήγησε.
Ο Μάρκος επισήμανε επίσης τη στρέβλωση που προκύπτει από τις αποφάσεις που παίρνονται σε καθημερινή βάση. Κατά τη γνώμη του, μερικές startups αποφασίζουν ότι η σωστή επιχειρηματική απόφαση είναι να επενδύσουν πιο πολύ σε χώρες όπως η Νότια Αφρική και λιγότερο στις ΗΠΑ. Ωστόσο, σήμερα υπάρχει τόσο μεγάλη πληθώρα επενδυτικού κεφαλαίου που «αν θέλει κανείς να συμβαδίσει με το πνεύμα της εποχής, ίσως θα πρέπει να πάρει τη ‘λανθασμένη’ επιχειρηματική απόφαση, να μπει δυναμικά στο εμπόριο και μάλιστα στις ΗΠΑ, όπου τα περιθώρια και οι ευκαιρίες είναι ίσως καλύτερα. Αυτό μπορεί να διασφαλίσει ότι θα πετύχει κανείς καλύτερη εκτίμηση, περισσότερες εισπράξεις και σε τελική ανάλυση μπορεί να κερδίσει το παιχνίδι», συμπλήρωσε.
Ο Ανδρέας Σταυρόπουλος υπογράμμισε ότι «η Endeavor προσπαθεί να βοηθήσει τις εταιρείες από την προοπτική ενός παγκόσμιου δικτύου. Σε χώρες όπως είναι το Ισραήλ, μας εξήγησε, πολλές γενιές επιχειρηματιών έχουν μάθει να προσπαθούν να επιδεικνύουν κάποια τεχνολογική πρωτοπορία (tech traction) σε εγχώριο επίπεδο, να εξασφαλίζουν εγχώρια χρηματοδότηση, και χάρη σε αυτή να έρχονται στις ΗΠΑ, έχοντας ως στόχο τους τη μεγαλύτερη αγορά και επομένως πιο εύκολη χρηματοδότηση. «Το αντιστάθμισμα είναι ο ανταγωνισμός. Σε μια αγορά που μπορεί κανείς να εξασφαλίσει περισσότερο ρευστό κεφάλαιο, όπου υπάρχουν ήδη οι υποδομές, μπορεί κανείς ενδεχομένως να μπει στην αγορά πιο γρήγορα», επισήμανε ο κος Σταυρόπουλος.
Ο κος Σταυρόπουλος υποστηρίζει ότι ανάλογα με τον τομέα, τη σημασία του κόστους μεταστροφής και τους φραγμούς εισόδου, ίσως να έχει νόημα για μια εταιρεία να εισέλθει στην αγορά των ΗΠΑ. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι σίγουρο ότι κάθε επιχείρηση που μεταφέρεται στις ΗΠΑ θα αντλήσει κεφάλαια πιο φτηνά και πιο εύκολα, λαμβάνοντας μια εκτίμηση υψηλότερου βαθμού, από ό,τι σε εγχώριο επίπεδο. «Ένας από τους λόγους που βλέπει κανείς τόσο υψηλές εκτιμήσεις σχετικά με τη χρήση καινοτόμων τεχνολογιών στις ΗΠΑ είναι ότι ειδικά με την πανδημία ο ρόλος της τεχνολογίας και του αντίκτυπου του Εγχώριου Ακαθάριστου Προϊόντος που παραδοσιακά δεν σχετίζεται με τις εταιρείες τεχνολογίας έχει γίνει πιο κατανοητός. Επομένως, η τεχνολογία αξιοποιείται σε πολλούς άλλους τομείς και ο αντίκτυπος έχει αρχίσει να φαίνεται», είπε ο κος Σταυρόπουλος.
Ο κος Σταυρόπουλος υπογράμμισε το γεγονός ότι αυτό το παρατηρούμε ήδη σε άλλα μέρη του κόσμου αλλά θα συνεχίσουμε να το βλέπουμε ιδιαίτερα σε μέρη που παραδοσιακά δεν σχετίζονται με την τεχνολογία, όπως είναι η εκπαίδευση και οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Σχετικά με το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Endeavor, ο κος Σταυρόπουλος επέμεινε ότι η χαρτογράφηση των εμποδίων στις εγχώριες κοινωνίες που δεν έχουν σχέση με τις ΗΠΑ, η διάδοση αυτών των ιστορίων, καθώς και η πρόσβαση των σωστών ανθρώπων στις αγορές σε όλο τον κόσμο είναι ένας μοναδικός ρόλος που μπορεί να αναλάβει το δίκτυο της Endeavor. «Η πληροφορία, η γνώση και η κατανόηση έχουν μεγάλη δύναμη, καθώς και η ικανότητα της διασύνδεσης των ανθρώπων και η δημιουργία του αφηγήματος», εξήγησε.
«Ένα από τα πράγματα που κινητοποιεί τα οικοσυστήματα των startup είναι η μετατροπή μεσαίων επιχειρήσεων σε πολύ μεγάλες επιχειρήσεις», επισήμανε ο κος Lazarow. Ο συγγραφέας του βιβλίου ανέδειξε τη σημασία του πολλαπλασιαστικού αποτελέσματος, μια έννοια που βρίσκεται στον πυρήνα της Endeavor. Το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα έχει σχέση με τον αντίκτυπο που δημιουργείται από τη γενιά επιχειρηματιών που αναπτύσσονται, οι οποίοι εκπαιδεύουν τα στελέχη τους στο πώς να ιδρύουν γοργά αναπτυσσόμενες startup και να εξελίσσονται στην επόμενη γενιά ιδρυτών ή angel investors. Ο κος Lazarow υπογράμμισε την εκθετική αύξηση των επιχειρηματικών οικοσυστημάτων τα τελευταία χρόνια, ενώ αναφέρθηκε στην Κίνα ως σημαντικό παράδειγμα. Αυτό αποτελεί άλλη μια απόδειξη της δύναμης του μοντέλου της Endeavor, σε σχέση με τη βοήθεια που παρέχει στους επιχειρηματίες να αξιοποιήσουν πόρους από όλο τον κόσμο και να αναπτυχθούν με γοργό ρυθμό.
Ο Άλεξ Χατζηελευθερίου συμφώνησε ότι είναι σημαντικό για κάθε επιχειρηματία να αντιλαμβάνεται τις ανάγκες της εταιρείας του κάθε δεδομένη στιγμή. Αναφέρθηκε στην εμπειρία του με την Blueground, που ξεκίνησε στην Ελλάδα και σύντομα μπήκε σε τροχιά ανάπτυξης. Ο Άλεξ και η ομάδα του αντιλήφθηκαν ότι το επιχειρηματικό τους μοντέλο λειτουργεί αποτελεσματικά στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, ενώ γνώριζαν επίσης ότι ήθελαν να μεγιστοποιήσουν αυτή την ανάπτυξη γιατί η εταιρεία χρειαζόταν κεφάλαια. «Πράγματι επεκταθήκαμε στις ΗΠΑ. Υπήρχε περισσότερος ανταγωνισμός, αλλά καταφέραμε να αντλήσουμε περισσότερα κεφάλαια και υψηλότερες εκτιμήσεις». Επέμεινε ότι η Endeavor μπορεί να γίνει ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους επιχειρηματίες που βρίσκονται σε αυτό το στάδιο και σε εκείνους που τώρα σκέφτονται να επεκταθούν έτσι ώστε να καταφέρουν οι δυο πλευρές να ανταλλάξουν απόψεις και να συζητήσουν για το ποιά είναι η σωστή επόμενη κίνηση. «Θα είναι πολύ χρήσιμο να φέρει κανείς σε επαφή επιχειρηματίες που έχουν περάσει αυτό το στάδιο με ανερχόμενους επιχειρηματίες», εξήγησε.
Ο συγγραφέας του Out-Innovate ολοκλήρωσε τη συζήτηση επισημαίνοντας μια μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην ανάπτυξη που μπορεί να έχει μια επιχείρηση στη Silicon Valley και στις αναδυόμενες αγορές. Στη Silicon Valley, εξήγησε ο κος Lazarow, υπάρχει το καλούπι. Δημιουργεί κανείς μια start up, κατόπιν αναπτύσσεται και στη συνέχεια εξελίσσεται σε angel investor. Υπάρχει μια διάσταση της ανταπόδωσης στο οικοσύστημα. Αντιθέτως, στα περισσότερα οικοσυστήματα των startup, οι επιχειρηματίες δημιουργούν το καλούπι και το οικοσύστημα ταυτόχρονα. «Ένα από τα πιο ισχυρά πράγματα είναι τα οικοσυστήματα που δημιουργούνται με κριτήριο τις ανάγκες των επιχειρηματιών από τους ίδιους τους επιχειρηνματίες».
Το δίκτυο της Endeavor, με το πλαίσιο και τους πόρους του, είναι ο καλύτερος τρόπος για να γίνει η εγχώρια επιχειρηματικότητα πιο ισχυρή και ανθεκτική και αυτό θα το πετύχουμε αναζητώντας τον τρόπο που οι επιχειρηματίες θα συνδεθούν με την κοινωνία με έναν τρόπο αυθεντικό, ο οποίος θα ορίζεται κυρίως, από τους επιχειρηματίες.